Paula Olszewski-Kubilius Çev. Rahime Edibali
Ailenin gelişmekte olan çocuk üzerinde oldukça güçlü etkileri vardır. Tutumlaırnın geliştirmede, inançlarda, fırsatları yakalama kabiliyetinin gelişmesinde, alışkanlık kazanmalarında, kişisel özelliklerin gelişiminde… Ailenin, çocuğun kim olduğuna karar vermede, başarılı olacağı alanları seçmede önemli rolleri vardır. Yetenekli bir çocukta, ailenin üzerindeki etkisindeki etkisi yeteneğini yeteneğini geliştirip geliştiremeyeceği konusunda etkin kriter, olacaktır. Hepimiz, berbat şartlarda yetişmiş olan ama yine de başarılı olan insanları görmüşüzdür. Veya tam aksine ailelerinin desteklediği başarılı insanları görmüşüzdür. Bu bölümde, bu tür durumların nasıl ortay çıktığı konusunda yapılan araştırmaları inceleyeceğiz.[1]
AZINLIKTAKİ AİLELERİN ETKİLERİ
Irkaları, dinleri vb. Sebeplerle etnik olan ailelerde, marjinalliğin çocuk üzerinde olumsuz etkileri vardır. Çünkü toplum, sosyal hareketliliği kısıtlar. Bazı gruplar için olan fırsatları grup dışındakilere sunmak istemez. Aileyi de topluma katkıda bulunmaktan alıkoyar. Azınlık aileleri kendileri gibi azınlıktan olanlarda destek görerek eğitimlerini tamamlayabildikleri de olur.[2]
İLK ÇOCUKLARDAN AŞIR BEKLENTİ
Albert(1986,1994) çocuğun ailede kaçıncı çocuk olduğunun önemli olduğunu ortaya koyar. Büyük yaştaki kardeşin ardından istisnai yetenekli çocukların doğması, biribirinden farklı olaylardır. Ailellerin genellkle büyük çocuktan beklentileri fazladır. [3]
DEĞERLER ÇOCUKLARA NE KADAR AKTARILABİLİR?
Albert(1994), ailelerin çocuklara değerleri iki türlü aktarabildiklerini gösterir. Kuşaklararasındaki bilgi alış verişi hergün yapılır. Kuşakların kendi aralarındaki iletişimi ailenin ilişkilerinin sürmesini sağlar. Çocuklar, kaçıncı çocuk olduğuna bağlı olarak, karakterlerine bağlı olarak aynı değerlerden aynı şekilde etilenmezler. Kişisel etkileşim, sevgi, bağımsızlık, özgürlük, gözde çocuk olmaya bağlı olarak değerlerden etkikenme farklılık gösterir.[4]
Bir ailenin anlamı, çocuğuna harcayacağı ilginç yollar gösterir, kendi iç displinlerini kazanacakları ve geliştirecekleri ilginç aktiviteler sunar.
Yakın ve destekleyici ailer, yetenekli çocuklarına enerjilerini yoğunlaştırabilcekleri aktiviteleri, kendilerini ispatlayabilecekleri küçük görevler sunar. Yetenekli çocukların yeteneklerini geliştirmek istedikleri çocukları imkan ve ortam sunarlar. [5]
Dehalar ve innovasyoncular(gelişimciler, yenilikçiler) arasındaki birleştirici unsurlar, kognitif ve sevgi yoluyla gelişim sağlarlar ama sadece mtoivasyon yoluyla değil. Ortak olan duygu herkesin kabul ettiği ama gerçekleştirmeye isteksiz olduğuklarıdır.
Buradaki sorun şudur: Motivasyon modellerin kişilik boyutlarının, başarmanın yüksek durumlarının aileye bağlı olarak, gelişmesinin nasıl olacağıdır. Ailenin şartları, imkanları gelişmenin veya yeteneğin karakteristikleirni ortaya çıkarmak üzere etkileşime girer.
ZAMAN BAŞLI BAŞINA: Başarma güdüsü yüksek olan yetişkinler, zamanlarının çoğunu, uzmanlık ve yetenek gerektiren alanalarda geliştirmek için harcalar. [6]
İZAOLASON(SOYUTLANMA): Soyutlanma fakirliğin sonucunda, başkalarının dışlamasının sonucunda veya kontrollü aileleri istekleri sonucunda oluşur.
Zaman başlı başına yeteneğin geliştirilmesinde önemli bir etkendir. Çocuklara okumak, alıştırma yapmak, yetenek kazanma imlanı sunar. Çocuklukta çoğunlukla, farklı kaynaklardan olmak yaratıcı zihni geliştirir. Bu yapay, temel çapraz değişkinler arasında bağlantı kurmaya, disiplinler arasındaki hikayeleri kurmaya yardımcı olur.
HAYAL DÜNYASI: Aynı zmanda çevrenin ateşi ile başa çıkmakada, travmatik olaylarda, psikolojik açıdan, hayat boyu kullanılabilecek bir stratejidir. Pek çok çocuk hayal güçlerini, oyuna odaklanmak, dahil olmak veya oyundan çıkmak üzere kontrollerinin dıiındaki şartlarda muhatap olmak üzere kontrollerinin dışındaki şartları sonuçlarını değiştirmek üzere kullanırlar.
Yanlışlık sadece içinde bulunulan şartların sonucu değildir. Aynı zamanda kısıtllığın da bir parçasıdır. Başkalarının varlığında bile, geri çekilme, soyutlanma arayışının göstergesidir.
Çok fazla yanlız kalmak, çocukların sağlığı için iyi değildir. Arkadaşlar ve başkalarının desteği, sağlıklı psikoloji için önemlidir. Çocukların yeteneklerini geliştirebilecekleri pek çok çocuğu daha az üretken olan aktiviteler varken, okumaya, öğrenmeye teşvik eden nedir? Bunun net bir cevabı yok. Açıkçası evde kitap, sanat gereçeleri, müzik aletlerinin bulunmasıdır, sebplerden birisidir. Ana babaların model olmaları önemlidir.
STRES VE GERİLİMLE BAŞ ETME: Yaratıcılığın bir başka özelliği ise, yüksek seviyede stresi tolere etmeleridir. Oshe(1993) yaptığı araştırmaya göre, yaratıcı zekası olan bireylerin stressiz durumları tercih etmedikleri gibi yoğun tamamen stresli ortamları da tercih etmediklerini göstermiştir. Tercih ettikleri stresli ortamlarda, stresli ortamlardayken elde kazandıkları tecrübeleri uygulayabileckleri ortamları tercih etmektedirler. Değişen problemleri çözme potansiyelleri çok yüksektir. Erken yaşta stresli alanlarda bulunan çocukların bu tür stresle başetmek üzere yeteneklerini geliştirdikleri de görülür. Gerilim ailenin çocuğunun yeteneklerini geliştirme beklentilerinden kaynaklanmış olabilir. Aile düzensizliklerinden, aile fonksiyonlarının yerine getirilmememsinden, bir ebeveynin, bir kardeşin kaybedilmesinden kaynaklanabilir.[7]
GELENEKSEL OLMAMA BEKLENTİSİ: yaratıcı yetenek karaktersitiklerinden bir diğeri, geleneksel olmama duyarlılığı, geleneksel sosyal ilişkileri reddetme, kendi yolunu izleme isteği olabilir. Yetenek aktiviteleri duygusal bir ihtiyacı gerçekleştirir.
Duygusal ihtiyaçlar genellikle çocukluktaki olaylardan ve şartlardan kaynaklanır. Temel yaratıcı zeka karakteristiklerinden birisi de zekalarını veya yaratıcı eylemlerini dusygusal bir ihtiyacın karşılamasıdır. Rhodes(1997) yaratıcı zekayı B ve D olarak ikiye ayırır. D yaratıcı zekası, kabullenme, sevgi ve saygının olmaması halinde ortaya çıkar. B yaratıcı zekası da içsel motivasyonun olması halinde ortaya çıkar. D yaratıcı zekasının bir süre sonra şartlar düzelince, ihtiyaçların karşılanması halinde B yaratıcı zekasına dönüşeceğini iddia eder. Burada yanıtsız kalan soru, D yaratıcı zekanın her zaman B yaratıcı zekaya dönüşüp döneüşemeyeceğidir.
MÜKEMMELİYETÇİLİK: Yaratıcı çocukların bir başka karakteristiği de mükemmeliyetçiliktir. Greenspan(2006) üzerinde hemfikir olunmayan bir konu olarak mükemmel olma arzusun, mükemmel olmamamaktan korkma, bir kişinin beğenisine bağımlılık ihtiyacı olarak tanımlar. Mükemmeliyetçilikte, aile ilişkilerinde kendini gerçekleştirme duygusu yer alır. Mekemmeliyetçiler, aile onayını almanın tek yolunun mükemmel olmak olduğuna kanidirler.[8]
ÇOCUKLARIMIZA OLUMLU ÖZELLİKLERİNİ SÖYLEYELİM
Son olarak ailenin sağlıklı yaratıcı aile ilişkilerinde hayal gücünü tetikleyen stresi de dahil etmek gerekir. Ailenin çocuklarına karşı açık, güzellkleri kabullenen, bekleyen tutum geliştirmelerine yardımcı olmak gerekir. Yeteneklerini geliştirmek, başarılı olacaklarına dair inançlarını çocuklarına söylemeleri gerekir.[9]
[1]Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 53
[2] Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 54
[3] Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 55
[4] Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 57
[5] Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 60
[6] Giftted Children, Paula Olszewski-Kubilius, The Role of Family In The Talent Development, Sy. 61
[7] Sy. 63
[8] Sy. 67
[9] Sy. 68
