Gürcistan, COVİD-19’a karşı başından beri göstermiş olduğu etkili mücadelesini sürdürmeye devam ediyor. Ancak, salgın sonrası Kafkasya’da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan üçgenindeki iş birliği daha da önem kazanacağa benziyor.

26 Şubat’da ülkede ilk defa İran temaslı bir kişide görülen Kovid-19 vakası sonucu Gürcistan’da ilk ölüm 4 Nisan 2020’de gerçekleşti. Son resmi kayıtlara göre ülkede toplam vaka sayısı 879 iken, iyileşen sayısı 724i, toplam ölüm sayısı ise 14 olarak kayıtlara geçti. Başbakan Giorgi Gaharia hükümet oturumunun birinde var olan ölümlerden herhangi bir sonuç çıkarılmaması gerektiğini, yaşanılan durumun uzun bir süreç olduğunu ve bu virüsün uzun bir süre kalacağını vurgulaması önemliydi.

Gürcistan Başbakanı Giorgi Gaharia, Gürcistan Ulusal Parlamentosunun kuruluşunun 102. yıl dönümünün ertesi günü, 27 Mayıs 2020’de yapmış olduğu konuşmada Gürcistan’ın Kovid-19 ile başından beri yapmış olduğu mücadeleleri konusunda milletvekillerine rapor vermişti. Bu süreçte ilk olarak örgün eğitim sürecinin askıya alındığını, sınır kontrol noktaları belirlendiğini ve kurulduğunu, cezaevi sistemine özel kısıtlamalar getirildiğinden bahsetmişti. Bu sürecin başlamasıyla birlikte ilk olarak Kovid-19’a karşı mücadele planı hazırlanarak ülkede sağlık, ekonomi, güvenlik ve lojistik alanlarında dört farklı kolda gerekli tedbirler alındı. 29 Şubat’ta ise Türkiye ve Azerbaycan ile olan sınırlar dahil karayolu sınırları kapatıldı. 30 Mayıs’ta açıklamış oldukları verilere göre hükümetin büyük, orta ve küçük otellerle yaptıkları aktif görüşmeler sonucunda ülke genelinde toplamda 85 otelde 6.650 odaya kadar 23.000’den fazla insan bu sürece dahil olan otellerde zorunlu karantina süreci geçirdi.ii Koronavirüs’ün Gürcistan’da görülmesinin ardından Gürcistan Türkiye ve Azerbaycan ile salgının adı geçen ülkelerde daha fazla yayılmasını önlemek amacıyla koordineli işbirliği yapma konusunda anlaştılar. Bu anlaşmadan kısa bir süre sonra 21 Mart’ta ülke genelinde önce olağanüstü hal ilan edildi, 31 Mart’tan itibaren ise genel bir karantina rejimi ilan edildi. Gürcistan’da da dünya genelinde olduğu gibi okullar uzaktan eğitim ile eğitim-öğretim faaliyetlerine devam etme kararı aldı. Türkiye, bilindiği üzere bölgesel iş birliğine güzel bir örnek olarak şubat ayında Çin’in Wuhan kentinde olan Gürcü vatandaşların ülkelerine dönebilmelerini sağlamıştı. Bundan sonraki süreçte de Gürcü hükümetinin resmi açıklamalarına göre Şubat’tan bu yana devlet yardımıyla dünyanın farklı ülkelerinden 13.000’den fazla Gürcü vatandaşı ülkelerine

geri dönebildi. Gürcistan hükümeti 29 Mayıs verilerine göre Gürcistan dış misyonlarının yurtdışındaki 21.200’den fazla vatandaşına yardım sağlandığını açıkladı. Türkiye bu süreçte birçok ülkeye yapmış olduğu yardımları Gürcistan için de sağladı. Türk İş birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından Batum Enfeksiyon Hastalıkları Hastanesinin yenilenmesi ve Abhazya’da yerinden edilmiş kişilere 15 bin maske ve 30 bin ekmek dağıtılması bunun örneklerinden olduiii. Bununla birlikte, salgın sürecinde Türkiye’den Gürcistan’a yapılan yardımlar sadece TİKA tarafından yapılmadı. Aynı şekilde Türk Kızılay’ı da Kovid-19 mücadelesinde tıbbi ve saha ekipmanları yardımında bulundu.iv Ayrıca Gürcü ve Türk İş Adamları Derneği (GÜRTİAD) ve Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneğiyle (MÜSİAD) birlikte başta başkent Tiflis olmak üzere çeşitli bölgelerde ve kentlerde çok sayıda aileye gıda ve temizlik malzemeleri dağıtıldığıv ve yine Türkiye tarafından Gürcistan için çeşitli yardım faaliyetlerinin yürütüldüğü bilinmekte.

Fotoğraf

Gürcistan Sağlık Bakanlığı girişimi ile Nisan ayında ‘STOP COVID’ isimli bir mobil uygulama ve web-sitesi oluşturuldu. Sağlık bakanlığı aynı isimle hazırlamış oldukları web-sitesinden vatandaşlarına koronavirüsten korunma yolları ve gerekli tüm bilgileri verdi.vi Örneğin, bu site üzerinden vatandaşlara eğer ateş, öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetleri olduğu taktirde 7 gün 24 saat boyunca 112’yi arayarak ücretsiz sağlık muayenesi olabileceklerini bildirdiler. Halkı bilgilendirme amacıyla kurulmuş olan bu internet sitesinde sorular oldukça ayrıntılı olarak hazırlanmış bir şekilde sunuldu. Örneğin vatandaşların bu süreçte mezarlığa gidip gidemeyecekleri, taksileri kullanıp kullanamayacakları, bulundukları bölgelerde tıbbi yardıma ihtiyaç duyduklarında ne yapmaları gerektiği, şehir dışına çıkmaları gerektiğinde toplamda kaç kişi arabaya binmeleri gerektiği gibi soruların cevaplarını bu internet sitesinden bulabilmeleri mümkün oldu.

Gürcistan ülke genelinde Rus, Ermeni ve Azerbaycan Türklerinin yoğun olarak yaşadığı bir ülke olduğundan ve bu ülkenin vatandaşları kendi dillerini konuştuğundan ötürü hazırlamış oldukları bu siteyi Gürcüce başta olmak üzere İngilizce, Azerbaycan Türkçesi, Ermenice, Osetçe ve Abhazca olarak hazırladı. Ülkede yaşayan yoğun Rus nüfusunun genelde Rusçadan başka bir dil konuşamadıkları bilindiği halde internet sitesine Rusça bir içerik eklenmedi. Buna rağmen de facto olarak ayrı bir yönetim altında olan Osetya vatandaşlarının yararlanması için Osetçe ve aynı durumda olan Abhaz halkının yararlanması için siteye Abhazca içerik koyulması Gürcistan siyasetinin ve dış politikasının sağlık alanındaki etkisini de göstermektedir. Bu etki, Gürcistan’ın Rusya’dan siyaseten uzaklaşma ve Abhazya ile Osetya’yı tekrardan kendi toprakları içerisine alma eğiliminden kaynaklandığını tahmin etmek güç değil. Bu sebeple, Gürcistan bu süreçte Rusya’ya bağımlı olmamaya özen gösterdi. Buna rağmen, en büyük ticari ortakları ve sınır komşuları olan Türkiye ve Azerbaycan’a yüzünü daha çok dönmüş durumda. Tiflis Kulesi’ni Türk bayrağının renkleriyle ışıklandırarak Kovid-19’a karşı Türkiye’nin mücadelesini desteklediğini göstermesinin sebeplerinden biri de bu olsa gerek. Gürcistan hükümetinin Türkiye’nin Kovid-19 ile mücadelesinde dayanışma örneği göstermesi Kafkasya’da Türkiye ile Gürcistan arasındaki karşılıklı algıları yansıtması bakımından önemliydi.

Kabine Bakanlarından Ekaterine Tikaradze işgal altındaki toprakların vatandaşlarını da katarak (Abhazya ve Osetya) 20 Mayıs’tan itibaren yürürlüğe girecek koronavirüs enfeksiyonunun zararlarını önlemek hedefli sosyal yardım planını devreye soktu. Bu plana göre, sosyal açıdan savunmasız aileler ve çocuklar ile virüsten etkilenen serbest meslek sahibi insanlara finansal destek sağlanması kararlaştırıldı. Bu süreçte ülke yeni belirlediği hedefleri koronavirüse karşı vatandaşlarını korumak ve yardım etmek, ekonomik kalkınmayı sağlamak ve demokratik bir Gürcistan olmak üzere belirtti. Bunun yanı sıra Gürcü hükümeti bu süreçte işini kaybeden ve ücretsiz izin alan vatandaşlar için aylık 200 lari tutarında yardım vermeyi kararlaştırdı. Bunun için ilk 6 ayı kapsayan tutarı olan 1200 larinin toplu olarak ödenmesi kararlaştırıldı.vii

Gürcistan’ın koronavirüs ile savaşında tüm bu çabalarına rağmen uzmanlar bu salgının ülke ekonomisine yapacağı etkiler konusunda kuşkulu bir bakış açısı içerisindeler. Bunun nedeni, Gürcistan’ın son yıllarda ekonomisinin büyük bir kısmını turizmin oluşturuyor olması. Özellikle 2019 senesinde Gürcistan ülkeye rekor sayıda turist akışı görmüş ve bu alanda büyük bir gelir elde etmişti. Bu sebeple uzmanlar sürecin bu şekilde devam etmesinden endişeli, ülke

aynı şekilde turist akışı göremezse uzun vadede ekonomileri üzerinde olumsuz bir etkinin olacağını düşünüyorlar.viii Bu sebeple de Gürcistan hükümeti yabancı turistlere sınırlarını 1 Temmuz’da açmayı planlamakta. Gürcistan’ın 2007’den beri en büyük ticaret ortağı olan ve Gürcistan’a doğrudan yatırım yapan ülkeler arasında ilk sırada olan Türkiyeix ile var olan sınırların yakın zamanda açılması büyük bir önem taşıyor. Ülkenin Türkiye ile sınırları ne zaman açacağı konusu henüz net değil. Bunlar dışında, ekonominin daha fazla etkilenmemesi ve yılın ikinci altı aylık dönemini kurtarmak adına Gürcistan hükümeti 1 Haziran Pazartesi gününden itibaren, alışveriş merkezleri de dahil olmak üzere her türlü dükkan ve restoranları tamamen faaliyete geçirmex ve 8 Haziran’dan itibaren Sağlık Bakanlığı’ndan onay alan kapalı restoranları ve otelleri açma kararı aldı.

Gürcistan, özellikle bu süreçte diğer komşuları olan Rusya ve Ermenistan ile sınırlı bir siyaset yolu izlemeye, Azerbaycan ve Türkiye ile ise ilişkilerini daha ileriye taşımaya çalışıyor. Bunun sebebi hiç şüphesiz coğrafi yakınlığın yanı sıra bu üç ülkenin ortak paydalar çevresinde hareket edebilmeleri olsa gerek. Gürcistan’ın Türkiye ve Azerbaycan ile olan ilişkileri her geçen gün daha iyiye gidiyor. 2018 ve 2019 yıllarında Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan arasında gerçekleşen toplantılar da bunun göstergeleridir. Aynı şekilde Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu ve Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı bu birlikteliği hiç şüphesiz ki daha ileriye taşıyor. Özellikle, Türkiye’nin Çıldır-Aktaş Gümrük kapısı ile Türkgözü sınır kapıları yük taşımacılığına devam edebildiklerinden ötürüxi bu süreç Gürcistan ve Türkiye arasındaki iş birliğinin önemini bir kez daha akıllara getirdi.

Görüldüğü üzere, Gürcistan pandemi sürecini elindeki tüm imkanları kullanarak iyi bir şekilde yönetmeye çabalıyor. Gürcü halkı, ülkede vakaların ilk görüldüğü zamanlarda bir panik yaşamış olsa da genel olarak ülkenin Kovid-19 mücadelesinde hükümetlerinin çabalarından memnun görünüyorlar. Fakat, Ermenistan bu konuda Gürcü halkı kadar emin değil; 22 Mayıs’ta Ermenistan Sağlık Bakanı Arsen Torosyan’ın Ermenistan’ın koronavirüs ile mücadelesinde kendilerinin daha etkili olduklarını ancak Gürcistan Sağlık Bakanlığı’nın vaka tespitlerine şüpheli baktıkları ifadesi bunun bir göstergesi. Gürcistan’ın buna karşılık Torosyan’dan özür talep etmesi ve 23 Mayıs’ta Torosyan’ın özür dilemesi dexii Gürcü halkı tarafından hükümetlerine karşı bir güven ortamı oluşturmuş durumda. Fakat aynı memnuniyet ekonomi alanında mevcut değil. Batum Şota Rustaveli Devlet Üniversitesi’nde görevli bir akademisyenin aktardığına göre ülkede çalışan kişi sayısı istatistiki olarak bilinmiyor, bu sebeple de hükümet kime nasıl, ne kadar ve ne biçimde yardım yapacağını bilemiyor. Ancak,

halk arasında salgın sürecinden ekonomik olarak etkilenen çok fazla insan var. Hükümetin Gürcistan ekonomisini yönetme biçimleri halk tarafından memnuniyetle karşılanmıyor. Aynı şekilde, uzaktan eğitime geçen öğrenciler arasında ekonomik sebeplerden ötürü derslerinden geri kalan çok sayıda öğrenciden söz ediliyor. Bunun için üniversite yönetimlerinin Tiflis’e öğrencilere internet sağlamaları ve eğitim materyali alabilmeleri için (bilgisayar vb) bankalardan düşük faizli kredi çekme olanağı tanınması talebinde bulundukları söyleniyor. Tiflis’in buna bu süreçte nasıl bir tepki vereceği ise belirsiz.

Pandemi öncesi süreçte olduğu gibi Gürcistan için Türkiye ve Azerbaycan salgın sürecinde Kafkasya’da iş birliğinde diğer Kafkasya ülkeleri Rusya ve Ermenistan’a göre tekrar ön plana çıktı. Bu nedenle salgın sonrası süreçte hem Gürcistan’ın hem de Türkiye’nin ekonomik toparlanma sürecinde Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan arasındaki iş birliği ekosistemi daha da önem kazanacağa benziyor. Bu bağlamda, bu üç ülkenin ticari ve ekonomik ilişkilerini salgın öncesi canlılığa taşıması şimdiden çok olası ve gerekli gözükmekte.

[Dr. Ayşe Beyza Ercan, Ardahan Üniversitesi, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü’nde çalışmaktadır. Doktora çalışmalarını Gürcistan’da tamamlayan ve Kartvelog (Gürcü uzmanı) olan yazarın, Gürcistan tarihi üzerine çok sayıda yayınlanmış makale ve çevirileri bulunmaktadır.]

i Makalenin yayıma gönderilmeden önce, Gürcistan’ın koronavirüs ile ilgili son durumu kontrol edilerek gönderilmiştir.

ii http://gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=288&info_id=76307

iiihttps://www.tika.gov.tr/tr/haber/tika_dan_gurcistan_a_kovid_19_la_mucadelede_destek-56644

iv https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-kizilaydan-gurcistanin-kovid-19la-mucadelesine-destek/1818185

vhttps://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-ile-gurcistan-salgin-doneminde-bolgesel-tedarik-zincirini-beraber-

yonetiyor-/1798278

vi https://stopcov.ge/

viihttps://ipress.ge/new/jandatsvis-saministro-phinansuri-dakhmarebis-gatsema-20-maisidan-daitsqheba/

viii https://www.radiotavisupleba.ge/a/ეკონომიკური-დანაკარგი-უფრო-დიდი-იქნება-ვიდრე-

ადამიანური-კორონავირუსის-შედეგები/30479794.html

ix http://www.mfa.gov.tr/turkiye-gurcistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa

x http://gov.ge/print.php?gg=1&sec_id=541&info_id=76279&lang_id=GEO