MAOCU ÇİN KOMUNİZMİNİN DOĞU TÜRKİSTAN SİYASETİ

Yücel Tanay

Mao Çin Komünistlerinin 1945 deki 6. Kurultayında, Milliyetçi Çinin, Çin’deki azınlık milletlere karşı yürütmüş olduğu insanlık dışı siyasetini eleştirerek, eğer komünistler Çin’de iktidarı ellerine alacak olurlarsa, Moğol, Tibet ve Doğu Türkistan halkına kendi kaderini kendilerinin tayin etme hakkının verileceğini, isterse Çin camiasından ayrı­lıp çıkabileceklerini, istemezlerse Çin Halk Cumhuriyeti dahilinde federatif cumhuriyet kurma hakkının kendilerine tanınacağını ilân etmiş­ti. Ne var ki, Mao, Çin’de iktidarı eline aldıktan sonra, daha önce vermiş olduğu bu sözleri tamamen inkar etmiştir. Bunun üzerine Doğu Türkistan halkı, hiç olmazsa, federatif cumhuriyet sözünün yerine getirilmesini talep etmiştir. Ama, Mao, Doğu Türkistan halkının bu talebini «tarih ve sosyalizm düşmanlığı» diye reddetmiştir. Mao’nun fikrine göre, Doğu Türkistan Çin’in ayrılmaz bir parçası olarak gelmiştir. Çin «kurtuluşundan» önceki devirlerde de bir bütünlük arz etmekteydi. Bunun için şimdi Çin’i «federatif cumhuriyetler» diye bölmenin âlemi yoktur. Mao’nun bu ketûm tutumu üzerine Doğu Türkistan halkı Feodal Çin devrinde verilen «Şincang» isminin değiştirilmesini, bunun yerine ülkenin tarihî adı olan «Doğu Türkistan» isminin verilmesini, şayet bu talep de kabul edilmediği takdirde en azından «Uyguristan» isminin verilmesini talep etmişlerdir. Ama, Mao, Doğu Türkistan halkının bu talebini de kabul etmeyerek, Rus’ların daha önce Sovyetler Birliğindeki tatbikatına uygun olarak, Doğu Türkistan’da ne kadar halk varsa hepsine birer «otonom» bölge teşkiline karar vermiştir. I Ekim 1955 de ise Doğu Türkistan’ın tümüne «Şincang Uygur Otonom Bölgesi» anlamına gelen «Şincang Vey Vu Er Zi Ziçu» adı verilmiştir. Böylece Mao, bir taraftan «Çin ezelden beri bir bütünlük arz ediyordu, şimdi Çini federatif cumhuriyetlere bölmenin ne âlemi var» diye daha önce vermiş olduğu sözü inkar ederek, Çin’in bütünlüğünü savunurken; diğer taraftan tarih boyunca bir bütünlük arz eden Doğu Türkistan halkını Uygur, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Tajik, Sibo, Solon, Mançur, Hui (Çinli Müslüman), Moğol, Kalmık vs. gibi gruplara bölerek, onları «parçalamak», «eritmek» ve «büyük bir Çin milletinin uhdesinde birleştirmek» için Milliyetçi Çin’in daha önceki siyasetine uygun bir yol takip etmiştir.

Doğu Türkistan Komünist Partisinin yayın organı olan «Şincang Ribao» gazetesi 14 Aralık 1960 tarihli sayısında yukarıdaki sözleri teyid eder mahiyette şunları yazmaktadır: «Çin Halk Cumhuriyeti’nde genel nüfusun % 94’ünü Çinliler teşkil eder. Biz Çin’deki milletlerin kaynaştırılmasına taraftarız. Bunu sağlayabilmek için bir milleti esas almak gerek. Bu millet de Çin milletidir. Azınlık milletlerle Çinliler arasındaki evlenmeleri daha da sıkılaştırmak lazım. Buna kimsenin mani olmaya çalışmaması gerek. Zaten kimse de buna mani olamaz.»

Mao’nun kültür siyaseti de Doğu Türkistan halkını eritmeyi hedef almaktaydı. Mao, Doğu Türkistan halkının yazı dilinin siyasî, askerî, teknik ve idarî terimler için kifayet etmediğini ileri sürerek, yerli halkın 1000 seneden beri kullana geldiği Arap alfabesini yasaklayarak, bunun yerine Çin fonetiğine uygun olarak hazırlanan Latin alfabesini ihdas etmiş­tir. Maksat, Doğu Türkistan halkının dilini tamamen Çinlileştirmekten ibaret idi.

Nitekim Çin Komünist Partisinin yayın organı Rin Min Ribao gazetesi 15 Şubat 1953 tarihli sayısında şöyle demektedir:

«Çinliler ile azınlık milletlerin kaynaştırılmasında Çin dilinin fonetiğine uygun olarak hazırlanan Latin alfabesinin çok büyük yararı vardır. Latin alfabesine karşı çıkmak, Çin’deki milletlerin kaynaştırılmasına, sosyalizmin ve komünizmin kurulmasına karşı çıkmak demektir.» Bu görüşe uygun olarak; Mao, Doğu Türkistan halkının dilini sistematik olarak Çinlileştirmeye çalışmıştır. Eğer dikkatli bir tetkikten geçirilecek olursa 1965’den sonra Doğu Türkistan’da Türk Uygur lehçesinin ne şekilde Çinlileştirilmeye çalışıldığı bariz bir şekilde görülecektir.