Karadeniz Bölgesinin eşsiz ürünü, 400 bin ailenin geçim kaynağı. Dünya hasılasının %65’ini ürettiğimiz fındık. Üretilen fındığın %80’ni ihraç ediliyor. Ülkem ortalama 1.8 milyar dolar döviz girdisi sağlıyor. Fındık, çikolatanın hammaddesi olduğu için dünyanın dev firmaları alıcı. Her sahada olduğu gibi bu sahada da serbest piyasa diyen yetkililerimiz küçük fındık üreticisini desteksiz ve örgütsüz bırakıyorlar. 1938 yılında kurulan Fiskobirlik ne yazık ki 2006 yılında işlevsiz hale getirildi.
Ülkemiz yıllara göre değişse de 400 ile 700 bin ton fındık üretiyor. Dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı olmasına rağmen milli bir politikamızın olmadığı kesin. Gelecek yıllara dair üretim, verimlilik, tüketim, sanayi ve ihracat konularında izlenecek bir politika yok.
Bu sene de dolar artmasına rağmen erken olarak Tarım Bakanı Pakdemirli tarafından açıklanan 665 bin ton rekolte nedeniyle, 24 TL’ye kadar çıkan fındık fiyatlarının 19 TL’ye gerilediği, Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan 22.5 TL’nin beklentileri karşılamadığı belirtiliyor.
CHP Giresun Milletvekili Necati Tığlı, fındığın kilogram alış fiyatının 22.5 lira olmasının AKP’li milletvekilleri tarafından önerildiğini söyleyerek, 30 liraya kadar çıkabilecek fındık fiyatının düşürüldüğünü belirtti. Tığlı, koronavirüs salgını sonrası fındığa talebin arttığını, fiyatın rekolte açıklaması ile düşürüldüğünü iddia ederek “Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Konseyi’nin bile üzerinde rekolte açıklanıp fiyatın aşağı çekilmesi için yürütülen operasyona, iktidar elbirliğiyle gereken desteği sağladı” dedi.(1)
Tığlı, “Bu nedenle, fiyatın mantıken artması gerekiyordu” dedi. Sınırlı sayıda üreticinin fındığını elinde tutup fiyat yükseldiğinde sattığını ancak paraya ihtiyacı olanların dayanamadığını aktaran Tığlı, kota nedeniyle her üreticinin ürününü TMO’ya satamadığını söyledi.
Fındığı ne yazık ki Türk çiftçisi üretiyor ama parayı yabancılar kazanıyor. Özellikle 1936 yılında kurulan Sagra ne yazık ki basiretsiz idareciler elinde bir İtalyan Ferrero ya da Nestle olamadı. Uluslararası Sert Kabuklu Meyve ve Kuru Meyveler Konseyi Başkanı Cüneyt Zapsu Fiskobirlik’in piyasaya etkin olmasından rahatsız olur. Çünkü birlik hazine adına fındık alır. 2003 yılından sonra ne olduysa Fiskobirlik hazine adına fındık alamayacaktı. Zamanın Başbakanının danışmanlığını da yapan Zapsu’nun etkisi var mı bilinmiyor?
2009 yılında dönemin Tarım Bakanı Mehdi Eker “Yeni Fındık Stratejisi” adıyla bir proje başlattı. Mehdi Eker ve Müsteşarı mucize ürün(!) yaratacak meyvecilik projesini anlattılar; ama 4 ay gibi bir zaman diliminde proje yok oldu.750 metre rakımlı yerlerdeki ağaçların sökülmesine gerek olmadığı belliydi. Üreticilerimiz Bakan ve Müsteşarının sözlerine bakmayıp iyi ki fındık ağaçlarını sökmediler.
Dünyada Türk fındığına alternatif yaratma çalışmaları yapılıyor. Azerbaycan, Gürcistan, ABD, Şili, Çin ve Avusturalya gibi ülkeler üreticilerine destek veriyorlar. İçimizden buldukları hainler vasıtasıyla da; fındık fiyatımız yüksek olursa çikolata üreticileri badem kullanır, fındığımızda alfatoksin var, diyenler çıkıyor.
Dünyanın en büyük çikolata üreticisi İtalyan Ferrero; Nutella ve Kinder markalarını da bünyesine kattı. 2014 yılında Türkiye’nin fındık devi Oltan Gıdayı satın aldı. Böylece tekelleşme yolunda ilk adımı attı. Ordu milletvekili Dr. Mustafa Adıgüzel’in İtalyan firması Ferrero’nun tekel oluşturduğu iddiasıyla Rekabet Kurumuna başvurusuna verilen cevapta fındık ihracatının %30’unu yaptığı, herhangi bir manipülasyon faaliyeti olmadığından incelenmesine gerek olmadığı ifade edildi. Oysa İtalyan devi tuttuğu taşeron firmalarla birlikte fındık ihracatının %50 sini kontrol ediyor. Yetkililer uyuyor mu?(2)
Fındık ihracatında yerli sermayeli firmalarda var. Cüneyd Zapsu’nun ortağı olduğu Balsu Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş, Durak Fındık, Yavuz Gıda.. İhracat yapan firmalar.
Devletin yapacağı işi Ferrero şirketi köy köy dolaşıp makine kullanımını anlatıyor. Değişik yerlerde kamp çalışmaları yaparak 35 bine yakın çiftçi ile iletişim kuruyor. Bunlar için milyonlarca para harcıyor. Fındık üreticisini sevdiği için yapmıyor. Hammaddesi olan fındığın devamlılığını ve kalitesinin düşmemesi ile üretimde söz sahibi olmak için. Bütün bunlara ilaveten değerli fındık projesi ile örnek bahçeler oluşturuyor. Ülke yöneticileri işi yabancı şirketlere bırakırlarsa fındığı üreten, satan, ihraç eden ve alan o firmalar olur. Karadeniz fındık üreticisi de onların bahçe ve fabrikalarında işçi olur.(3)
Fındık şimdiye kadar olmayan bir şeyi de gerçekleştirdi. Aslında piyasanın düşmesine sebep olan Pakdemirli’nin istifası yerine fındıkla ilgili toplantılara bizi çağırmıyorsunuz diyen Ordu Milletvekili Cemal Enginsoy’un MHP’den ihracını getirdi. İnsan sormadan edemiyor. Bu vekil çağrılsa neler konuşacaktı. Fındık üreticisinden saklanmak istenen neydi, diye sorası geliyor.
Tarımda milli politikaların uygulanması, asla savsaklanamaz bir temel olmalıdır.
Kaynaklar:
- Uyar, Sefa, 29.7.2020.
- Bulut, Aslan, Yeniçağ Gazetesi, 21.4.2020.
- Yıldırım, Ali Ekber, Üretme Tüket, 82.
